Stel je eens voor: je hebt een grote moestuin, klaar om bewerkt te worden. De dagen worden langer, de temperatuur stijgt en wil je in de herfst iets kunnen oogsten, dan zal je nu toch echt moeten gaan inzaaien. Op aanraden van je buurman, die oude MacDonald, ga je daarbij een inheemse landbouwtechniek gebruiken om drie gewassen te laten groeien: maïs, bonen en pompoen. De maïs fungeert als de staken waarin de bonen kunnen klimmen, de bonen brengen de stikstof uit de lucht over naar de grond, en de pompoen creëert een natuurlijke bodembedekker die onkruid en ongedierte weghoudt. Alles groeit en bloeit fantastisch en het gaat veel meer opleveren dan dat je ooit zelf kunt opeten. Daarom regel je alvast een kraam op de boerenmarkt om je oogst in de herfst te kunnen verkopen. Maar dan heb je niet gerekend op boerin Edith, de zus van je buurman. En dat kan je duur komen te staan…
Nadat we eerder al Fleet: The Dice Game, Motor City en French Quarter hadden gereviewd, kon het natuurlijk niet anders dan dat we ook Three Sisters eens onder de loep zouden gaan nemen. Three Sisters is het tweede spel van het ontwerpersduo Ben Pinchback en Matt Riddle en maakt deel uit van hun Loaded Roll and Write Series.
Boer zoekt boon
In Three Sisters heb je een moestuin waarin je maïs, bonen en pompoen verbouwt door gebruik te maken van de eerder genoemde landbouwtechniek, die ook wel de Three Sisters wordt genoemd. In je moestuin heb je verder nog een aantal vaste planten (Perennials), een boomgaard met verschillende fruitbomen (Orchard) en een bijenkorf (Apiary). Achterin de tuin staat de schuur met allerlei gereedschap (Shed).
Het spel wordt gespeeld over acht rondes. Elke ronde bestaat uit drie fases: de Planning Phase, de Gardening Phase en de Event Phase. In de Planning Phase worden de dobbelstenen gegooid. Hoeveel dobbelstenen dat zijn is afhankelijk van het aantal spelers. In de solovariant worden vier dobbelstenen gebruikt. De gegooide dobbelstenen worden gesorteerd op hun waarde. Daarna worden de dobbelstenen in oplopende waarde op het speelbord, de Action Rondel, geplaatst. De dobbelstenen met de laagste waarde worden geplaatst op het actieveld waar Farmer Edith zich bevindt, de dobbelstenen met de op één na laagste waarde worden op het, met de klok mee, volgende actieveld geplaatst, en zo verder, tot alle dobbelstenen zijn geplaatst. Daarna wordt Farmer Edith naar het eerstvolgende lege actieveld geplaatst, eveneens met de klok mee.
Nu volgt de Gardening Phase, de fase waarin je daadwerkelijk aan de slag mag in je moestuin. De startspeler kiest één van de dobbelstenen uit en voert de bijbehorende Garden Action en Rondel Action uit. Welke van de twee acties daarbij als eerste wordt uitgevoerd, maakt niet uit. Dit mag in een volgorde naar keuze. Veel mensen zullen daarbij waarschijnlijk eerst kiezen voor de Garden Action. Het kan soms echter meer opleveren om eerst de Rondel Action uit te voeren. Waarom precies, daar kom ik nog op terug.
In het geval dat er alleen maar dobbelstenen liggen met een waarde waarmee je niet zo heel veel kunt, in ieder geval niet in combinatie met de actie die je wilt nemen, is het mogelijk om de waarde van de dobbelsteen aan te passen. Hiervoor heb je zakken compost nodig. Voor elke zak compost die je inzet, mag je de waarde van de dobbelsteen met één punt verhogen of verlagen. Het is toegestaan om in je beurt meer dan één zak compost te gebruiken om de waarde van de dobbelsteen nog verder te verhogen of verlagen. Sjouwen dus, met al die zakken compost.
Je moestuin is verdeeld in zes zones, zone één tot en met zone zes. Bij de Garden Action mag je de zone die de waarde van de door jouw gekozen dobbelsteen (al dan niet na het gebruik van compost) heeft òf inzaaien òf bewateren. Als je kiest voor het inzaaien, dan mag je tot twee gewassen inzaaien. De vakjes die de gewassen vormen, worden van beneden naar boven afgestreept. Let op: bonen kan je pas inzaaien wanneer het ernaast gelegen maïsgewas ten minste twee vakjes hoog is. Als je kiest voor bewateren, dan mag je alle gewassen die je eerder hebt ingezaaid bewateren. In dat geval streep je het eerstvolgende lege vakje van het gewas af.
Het is hard werken in de moestuin
Bij de Rondel Action voer je de actie uit die bij het actieveld hoort waarvan je de dobbelsteen hebt gepakt. Er zijn vijf verschillende acties, te weten:
1. Plant or Water
2. Shed Time
3. 1 Compost and 4 Goods
4. Apiary or Fruit
5. Farmer’s Market
Plant or Water
Deze actie is gelijk aan de Garden Action: ook hier zaai je tot twee gewassen in of je bewatert alle gewassen die je eerder al hebt ingezaaid in de zone die overeenkomt met de waarde van de door jou gekozen dobbelsteen. Het is niet toegestaan om de waarde van de dobbelsteen nu alsnog aan te passen door zakken compost in te zetten. De waarde die je gebruikt is dezelfde voor zowel de Garden Action als de Rondel Action.
Shed Time
Je moestuin heeft natuurlijk ook een schuur met daarin allerlei gereedschap. Dit gereedschap zal je eerst moeten repareren wil je het ook daadwerkelijk kunnen gebruiken. Met deze actie kan je het eerstvolgende lege vakje van een gereedschap naar keuze afstrepen. Zelf ga ik altijd eerst voor de Seed Spreader waarmee je, in plaats van tot twee gewassen, tot drie gewassen kunt inzaaien. Zeker voor dit gereedschap is het interessant om de Rondel Action vóór de Garden Action uit te voeren. Zodra je het laatste vakje van de Seed Spreader hebt afgestreept, kan je de bonus die dit oplevert namelijk direct inzetten. Verder ben ik wel gecharmeerd door de Mason Jars en probeer ik altijd wel om de New Tractor compleet te krijgen. Maar ik denk dat iedereen hier zo zijn of haar voorkeur heeft.
1. Plant or Water
2. Shed Time
3. 1 Compost and 4 Goods
4. Apiary or Fruit
5. Farmer’s Market
Plant or Water
Deze actie is gelijk aan de Garden Action: ook hier zaai je tot twee gewassen in of je bewatert alle gewassen die je eerder al hebt ingezaaid in de zone die overeenkomt met de waarde van de door jou gekozen dobbelsteen. Het is niet toegestaan om de waarde van de dobbelsteen nu alsnog aan te passen door zakken compost in te zetten. De waarde die je gebruikt is dezelfde voor zowel de Garden Action als de Rondel Action.
Shed Time
Je moestuin heeft natuurlijk ook een schuur met daarin allerlei gereedschap. Dit gereedschap zal je eerst moeten repareren wil je het ook daadwerkelijk kunnen gebruiken. Met deze actie kan je het eerstvolgende lege vakje van een gereedschap naar keuze afstrepen. Zelf ga ik altijd eerst voor de Seed Spreader waarmee je, in plaats van tot twee gewassen, tot drie gewassen kunt inzaaien. Zeker voor dit gereedschap is het interessant om de Rondel Action vóór de Garden Action uit te voeren. Zodra je het laatste vakje van de Seed Spreader hebt afgestreept, kan je de bonus die dit oplevert namelijk direct inzetten. Verder ben ik wel gecharmeerd door de Mason Jars en probeer ik altijd wel om de New Tractor compleet te krijgen. Maar ik denk dat iedereen hier zo zijn of haar voorkeur heeft.
1 Compost and 4 Goods
Deze actie is eenvoudig: je krijgt één zak compost en vier kratten met goederen. Met een zak compost kan je dus de waarde van de door jou gekozen dobbelsteen aanpassen. Verder ontvang je vier kratten met goederen. Elk vijfde krat die je ontvangt, levert je een Bonus Action op die je meteen moet inzetten. Met de Bonus Action mag je het eerstvolgende lege vakje afstrepen bij de vaste planten, de boomgaard, de bijenkorf of de schuur. Een Bonus Action kan NIET gebruikt worden om in de moestuin gewassen in te zaaien of te bewateren.
Apiary or Fruit
Met deze actie mag je het eerstvolgende lege vakje afstrepen òf bij het deel van je moestuin met de vaste planten òf bij je bijenkorf. Het kan zijn dat dit je weer een extra actie oplevert. Denk hierbij aan een extra zak compost of kratten met goederen, het mogen nemen van de actie Shed Time of het mogen afstrepen van het eerstvolgende lege vakje van één van je fruitbomen. Ook dat kan weer een extra actie opleveren die, met een beetje mazzel, nog een extra actie kan opleveren. Je hoort het al: ook Three Sisters is één groot combofeest!
Farmer’s Market
Afhankelijk van het aantal kratten met goederen dat je al in je bezit hebt, mag je met het uitvoeren van deze actie bijvoorbeeld nog een zak compost nemen of één of meer lege vakjes afstrepen bij de vaste planten of de boomgaard.
Old MacDonald has a sister
En ze heet Farmer Edith. Behalve dat Edith op de Action Rondel aangeeft vanaf welk veld de dobbelstenen geplaatst moeten worden, is het ook de naam van de tegenstander waartegen je het in de solovariant opneemt. Sommigen vinden haar iemand met een zachtmoedig hart, maar door schade en schande weet jij inmiddels wel beter.
Voor het solospel gebruik je de achterkant van het speelbord met de Action Rondel en vier dobbelstenen. Jij krijgt zoals gebruikelijk een scoresheet. Farmer Edith heeft deze niet nodig, ze kiest er namelijk voor om haar ding te doen in jouw moestuin. Je snapt natuurlijk wel dat ze jou niet komt helpen.
Ook het solospel wordt gespeeld over acht rondes, waarbij jij in de oneven rondes de startspeler bent en Edith dat in de even rondes is. Wanneer Edith haar eerste dobbelsteen kiest, kiest ze altijd voor de dobbelsteen op het Apiary or Fruit actieveld met de gouden punaise, links onderin op het speelbord. Ligt daar geen dobbelsteen, dan pakt ze de eerstvolgende dobbelsteen die in de richting van de klok beschikbaar is.
Wanneer jij (of Edith) een tweede dobbelsteen pakt, moet dat de dobbelsteen met de laagste nog beschikbare waarde zijn. De vierde (en laatste) dobbelsteen is dan voor Edith (of voor jou). Hou hiermee dus al rekening bij het kiezen van je eerste dobbelsteen. Je weet al op voorhand welke dobbelsteen jij als tweede dobbelsteen ‘moet’ gaan nemen. Als dat een actie en/of waarde is waarmee je niets kunt, zorg er dan voor dat je niet opgescheept komt te zitten met die dobbelsteen.
Voor het solospel gebruik je de achterkant van het speelbord met de Action Rondel en vier dobbelstenen. Jij krijgt zoals gebruikelijk een scoresheet. Farmer Edith heeft deze niet nodig, ze kiest er namelijk voor om haar ding te doen in jouw moestuin. Je snapt natuurlijk wel dat ze jou niet komt helpen.
Ook het solospel wordt gespeeld over acht rondes, waarbij jij in de oneven rondes de startspeler bent en Edith dat in de even rondes is. Wanneer Edith haar eerste dobbelsteen kiest, kiest ze altijd voor de dobbelsteen op het Apiary or Fruit actieveld met de gouden punaise, links onderin op het speelbord. Ligt daar geen dobbelsteen, dan pakt ze de eerstvolgende dobbelsteen die in de richting van de klok beschikbaar is.
Wanneer jij (of Edith) een tweede dobbelsteen pakt, moet dat de dobbelsteen met de laagste nog beschikbare waarde zijn. De vierde (en laatste) dobbelsteen is dan voor Edith (of voor jou). Hou hiermee dus al rekening bij het kiezen van je eerste dobbelsteen. Je weet al op voorhand welke dobbelsteen jij als tweede dobbelsteen ‘moet’ gaan nemen. Als dat een actie en/of waarde is waarmee je niets kunt, zorg er dan voor dat je niet opgescheept komt te zitten met die dobbelsteen.
Edith neemt alleen acties tijdens de Gardening Phase. Voor de Garden Action streept ze een gewas in zijn geheel af, dit in de zone die overeenkomt met de waarde van de door haar gekozen dobbelsteen. Daarbij hanteert ze de voorkeursvolgorde pompoen (van groot naar klein), maïs (jouw keuze) en bonen (jouw keuze). Een gewas dat eerder al door jou is ingezaaid, laat ze met rust. In het geval dat alle gewassen in de zone al zijn ingezaaid, komt de Garden Action te vervallen.
Ook bij de Rondel Action streept ze zaken af. Bij de actie Plant or Water neemt ze, indien mogelijk, nogmaals de Garden Action. Bij de actie Shed Time maakt ze een gereedschap onbruikbaar, tenzij jij van dat gereedschap al alle vakjes hebt afgestreept. Bij de actie 1 Compost and 4 Goods streept ze de eerstvolgende beschikbare Bonus Action af. Bij de actie Apiary streept ze het bovenste vakje van één van de sporen Wax, Honey of Split Hive af en bij de actie Fruit streept ze het meest rechtse vakje van één van de sporen Apples, Peaches, Blackberries of Raspberries af. Bij de actie Farmer’s Market streept ze het bovenste vakje van één van de vaste planten af. Welk spoor of welke vaste plant ze daarbij kiest, is weer afhankelijk van de waarde van de dobbelsteen. Ik kan geen streep meer zien.
Ook bij de Rondel Action streept ze zaken af. Bij de actie Plant or Water neemt ze, indien mogelijk, nogmaals de Garden Action. Bij de actie Shed Time maakt ze een gereedschap onbruikbaar, tenzij jij van dat gereedschap al alle vakjes hebt afgestreept. Bij de actie 1 Compost and 4 Goods streept ze de eerstvolgende beschikbare Bonus Action af. Bij de actie Apiary streept ze het bovenste vakje van één van de sporen Wax, Honey of Split Hive af en bij de actie Fruit streept ze het meest rechtse vakje van één van de sporen Apples, Peaches, Blackberries of Raspberries af. Bij de actie Farmer’s Market streept ze het bovenste vakje van één van de vaste planten af. Welk spoor of welke vaste plant ze daarbij kiest, is weer afhankelijk van de waarde van de dobbelsteen. Ik kan geen streep meer zien.
Wat Edith wel of niet doet, hoef je gelukkig niet allemaal te onthouden. Alle mogelijke acties voor Edith staan namelijk afgebeeld op het speelbord met de Action Rondel. Daarmee is Farmer Edith een tegenstander die makkelijk te bedienen is. Alleen jammer dat ze zelf wat minder makkelijk is.
Voor morgen worden fikse regenbuien verwacht
Met de uitbreiding The Weather Expansion heb je tijdens elke ronde te maken met een bepaald type weer. Welk type weer dat gaat zijn, wordt in het solospel bepaald door de waarde van de dobbelsteen die tijdens de voorgaande ronde als laatste is gekozen.
Onder invloed van het weer wordt het werk in de moestuin eenvoudiger of juist lastiger. Wanneer het bijvoorbeeld erg warm weer is, dan krijg je een (extra) krat met goederen als je fruit oogst. Onweert het, dan mag je tijdens een ronde geen gewassen bewateren, ongeacht hoe je aan de Water Action bent gekomen.
De uitbreiding betreft een kleine uitbreiding waarvan de werking weliswaar is uitgelegd in de spelregels, maar waarvoor de componenten niet in de doos zijn bijgeleverd. Het gaat hier namelijk om een Kickstarter Exclusive, al is de uitbreiding verkrijgbaar via de website van Motor City Gameworks. Heel exclusief is het daarmee dus niet meer.
Mocht je de uitbreiding toch willen toevoegen, maar je wilt hem niet vanuit Amerika laten overvliegen, dan kan je de uitbreiding natuurlijk zelf maken. In de spelregels staat namelijk wel een afbeelding van de Weather Tile waarop de verschillende weertypes staan. Een kopie is dan snel gemaakt. Iets van een markeersteen heb je vast ook nog wel ergens liggen. Desnoods pak je één van de twee dobbelstenen uit de doos.
Is dat ook aan te raden? Naar mijn mening voegt The Weather Expansion te weinig toe om deze standaard aan het spel toe te voegen. Grappig voor een keer, dat wel. Maar zeker niet meer dan dat.
Is dat ook aan te raden? Naar mijn mening voegt The Weather Expansion te weinig toe om deze standaard aan het spel toe te voegen. Grappig voor een keer, dat wel. Maar zeker niet meer dan dat.
Steen, schaar, papier
Met de uitbreiding The Rock Garden Expansion is er in je moestuin ook ruimte voor een rotstuin. De rotstuin is de enige plek in je moestuin waar Edith niet komt.
Aan het einde van de Gardening Phase mag je een vakje in de rotstuin afstrepen. Het nummer in dat vakje dient overeen te komen met de waarde van de dobbelsteen die je tijdens deze ronde als eerste hebt gekozen. Weet je een rij of een kolom geheel te vullen, dan mag je één van de bonussen aan de uiteinden van de rij of kolom uitkiezen. Voorbeelden van een bonus zijn bijvoorbeeld het mogen nemen van één of twee extra Perennial of Water Actions, extra zakken compost, kratten met goederen of overwinningspunten.
Ook deze uitbreiding betreft een kleine uitbreiding die als add-on gekozen kon worden tijdens de Kickstarter campagne voor het spel Motor City. Dat is waar ik The Rock Garden Expansion zelf vandaan heb. Ook deze uitbreiding is verkrijgbaar via de website van Motor City Gameworks.
Deze uitbreiding vind ik een stuk leuker dan The Weather Expansion, dit vanwege de bonussen die je kunt krijgen, maar ook The Rock Garden Expansion is geen must-have. Kan je toevallig aan een kopie komen, dan hoef je daar geen nee tegen te zeggen, maar ik zou hem niet speciaal vanuit Amerika laten overkomen.
Aan het einde van de Gardening Phase mag je een vakje in de rotstuin afstrepen. Het nummer in dat vakje dient overeen te komen met de waarde van de dobbelsteen die je tijdens deze ronde als eerste hebt gekozen. Weet je een rij of een kolom geheel te vullen, dan mag je één van de bonussen aan de uiteinden van de rij of kolom uitkiezen. Voorbeelden van een bonus zijn bijvoorbeeld het mogen nemen van één of twee extra Perennial of Water Actions, extra zakken compost, kratten met goederen of overwinningspunten.
Ook deze uitbreiding betreft een kleine uitbreiding die als add-on gekozen kon worden tijdens de Kickstarter campagne voor het spel Motor City. Dat is waar ik The Rock Garden Expansion zelf vandaan heb. Ook deze uitbreiding is verkrijgbaar via de website van Motor City Gameworks.
Deze uitbreiding vind ik een stuk leuker dan The Weather Expansion, dit vanwege de bonussen die je kunt krijgen, maar ook The Rock Garden Expansion is geen must-have. Kan je toevallig aan een kopie komen, dan hoef je daar geen nee tegen te zeggen, maar ik zou hem niet speciaal vanuit Amerika laten overkomen.
Conclusie
Three Sisters is wat men een Loaded Roll and Write noemt en het is zeker een goed gevuld spel. Er valt veel te doen en in de gaten te houden en er vallen mooie combo's te maken. Farmer Edith kan af en toe best een beetje vervelend zijn, maar zelf kan ik daar redelijk goed omheen werken. Het helpt daarbij vast dat ze van mijn favoriete gereedschappen afblijft. Mocht ze wel een keer dwarsliggen, dan is een tweede potje zo gespeeld, aangezien dit niet meer dan 20 minuten in beslag neemt. De uitbreidingen maken de speelduur niet of nauwelijks langer.
Three Sisters is wat men een Loaded Roll and Write noemt en het is zeker een goed gevuld spel. Er valt veel te doen en in de gaten te houden en er vallen mooie combo's te maken. Farmer Edith kan af en toe best een beetje vervelend zijn, maar zelf kan ik daar redelijk goed omheen werken. Het helpt daarbij vast dat ze van mijn favoriete gereedschappen afblijft. Mocht ze wel een keer dwarsliggen, dan is een tweede potje zo gespeeld, aangezien dit niet meer dan 20 minuten in beslag neemt. De uitbreidingen maken de speelduur niet of nauwelijks langer.
Three Sisters is een ‘beat your own score’. Omdat het spel verder ook geen verschillende moeilijkheidsgraden hanteert, zit er niet heel veel variatie in. Maar bij een roll and write hoeft dat voor mij ook niet per se. Three Sisters is gewoon leuk om van tijd tot tijd te spelen.
Wil je wel meer? Op Board Game Geek staat wel een fan-made solo challenge, waarbij je voor elk potje een andere uitdaging voor je kiezen krijgt. Sinds een paar dagen staat er ook een fan-made solovariant die is gemaakt door één van onze leden, Anke Logtenberg. Zelf heb ik nog niet de kans gehad om deze solovariant uit te proberen, maar ik ben er erg benieuwd naar. Je kunt de solovariant hier vinden: https://boardgamegeek.com/filepage/280156/three-sisters-farmer-enid-strikes-back-unofficial
Review door Corien de Jongh © Voor De Solospelers ©
Pro
+ Het spel speelt vlot weg
+ Kwaliteit componenten
+ Eenvoudige solovariant
Con
- Weinig variatie in gameplay
- Uitbreidingen slecht verkrijgbaar
REFERENTIEPUNTEN
Thema: 4/5
Art/Componenten: 7/10
Spelregels: 4/5
Setup/Speeltijd: 4/5
Geluk versus strategie: 3/5
Win-/Verliesconditie: 3/5
Herspeelbaarheid: 3/5
Spelplezier: 8/10
ALGEMENE SCORE: 7,2/10