In het land Terra Mystica ga je als speler aan de slag met één van de veertien volkeren die allemaal een eigen startterrein hebben. Er zijn zeven verschillende startterreinen. Hierbij moet je denken aan woestijnen, moerassen, meren, bossen, bergen, woestenij en vlaktes. Op elk startterrein kunnen twee volken beginnen, je moet dus kiezen met welke factie je wilt spelen. Elk volk heeft zijn voordelen, die je zo goed mogelijk probeert te gebruiken om je gebieden te vergroten.
Terra Mystica is een spel dat bestaat uit zes rondes, waarin je als speler zoveel mogelijk punten wilt behalen. Dit doe je door terreinen naar de kleur van je eigen startterrein te transformeren, nederzettingen te plaatsen, gebouwen op te waarderen en priesters de elementen te laten aanbidden. Waarom en hoe je dit doet, kom je verderop in deze review te weten.
Terra Mystica is een bordspel dat is uitgegeven door Feuerland Spiele. Deze uitgever is onder meer bekend van Ark Nova, A Feast for Odin, New York Zoo, Black Forest, en nog vele andere spellen. Het spel is ontworpen door Helge Ostertag (Gaia Project en Age of Innovation) en Jens Drögemüller (Gaia Project). Ben je getriggerd door de omschrijving, neem dan iets te drinken en te eten, want met 3,97/5 op BGG is het geen lichte hap en lees de review zeker verder…
Nu nog een onbekend terrein... maar voor hoelang?
Leg het spelbord in het midden van de tafel en plaats willekeurig zes rondetegels op de juiste plaats links op het spelbord. Op elke rondetegel staat informatie hoe je punten en grondstoffen verzamelt. Links op de rondetegel staat een bepaalde actie. Als je deze actie in de betreffende ronde doet, krijg je de punten die er naast staan. Hoe je deze acties doet, vertel ik je verderop in de review. Rechts staan elementen of priesters. Hoeveel grondstoffen je krijgt hangt af van hoeveel je voldoet aan deze rondetegel .
Naast het spelbord voorzie je plaats voor munten, werkers en landschapstegels. Je plaatst het bord met de vier elementensporen naast het spelbord en daarnaast leg je de gunsttegels in stapels volgens het juiste aantal elementen. Neem bonustegels gelijk aan het aantal spelers + 3 tegels. In het voorbeeld hierboven heb ik het spel voor twee spelers opgesteld en dus vijf bonustegels geplaatst.
Elke speler kiest nu één van de zeven spelersborden. Voor elk startterrein is er één voorzien. Op de voor- en achterkant van de spelersborden staan de volkeren waar je mee kan spelen. Elk volk heeft zijn voordeel gedurende het spel, al ga ik ze hier niet alle veertien opnoemen.
Neem nu het volkenbord, alle gebouwen, priesters, markeerstenen en bruggen van de kleur van het startterrein van het volk waar je mee wilt spelen. Plaats de gebouwen op de juiste plaats op je volkenbord en leg de priesters en bruggen ernaast. Plaats een markeersteen op de plaats '3' van je wisselspoor en op '0' van het scheepspoor. Plaats een markeersteen op '0' bij elk elementenspoor van het elementenbord en schuif deze omhoog volgens de informatie rechts boven van je volkenbord. Neem nu werkers en munten volgens dezelfde informatie. Verdeel twaalf krachtfiches over schaal I en II volgens je volkenbord.
Kies een startspeler. Die plaatst de nederzetting op de meest linkse plaats op zijn volkenbord op het spelbord op een van zijn startterreinen. Vervolgens plaatst elke speler met de klok mee ook een nederzetting tot de laatste speler een nederzetting heeft geplaatst. Daarna plaatst de laatste speler een tweede nederzetting en volgen de andere spelers tegen de klok in. Te beginnen met de laatste speler en tegen de klok in kiest elke speler een bonustegel. Daarna wordt op elke overgebleven bonustegel een munt uit de voorraad gelegd. De bonustegel geeft je extra inkomsten, punten voor het plaatsen van gebouwen en voordelen.
Volken klaar en actie
Als elke speler zijn twee nederzettingen heeft geplaatst en zijn bonustegel heeft genomen, kan het spel beginnen. Elke ronde bestaat uit drie fases. In fase één neemt elke speler zijn inkomsten (werkers, munten, priesters en krachten), deze staan op je bonustegel, op eventuele gunsttegels en op je volkenbord. Om het makkelijk te zeggen: overal waar je een handje onder ziet staan. Als elke speler zijn inkomsten heeft genomen, kunnen we beginnen aan fase twee. Hier komen de acties die je in Terra Mystica kan doen. Er zijn er acht. Hieronder een korte beschrijving van alle acties.
Transformeren en bouwen
Transformeren en bouwen
Je mag een onbezet terrein naar je thuisterrein transformeren als deze plaats direct of indirect grenst aan één van je gebouwen en hier een nederzetting op plaatsen als je de kosten kan betalen. De kosten van de nederzetting staan links op je volkenbord. Voor het transformeren heb je natuurlijk ook kosten. Je moet hiervoor een aantal spades hebben. Hoeveel hangt af van de transformatiecirkel die op je volkenbord staat. Spades kan je verkrijgen via een bonustegel, krachtactie of als je het aantal werkers betaalt gelijk aan de hoeveelheid die op je wisselspoor staat. Dit is een actie die je normaal best veel doet.
Scheepspoor
Scheepspoor
Betaal de kosten om je scheepspoor een upgrade te geven (één priester en vier munten) en plaats de markeersteen één veld naar rechts. Je krijgt de punten die boven het veld staan. Die upgrade heb je nodig om rivieren over te steken en indirect aangrenzend te bouwen als ook connectie te maken met je andere volken op het spelbord.
Wisselkoers spades verlagen
Wisselkoers spades verlagen
Betaal de kosten die onder het wisselspoor staan en schuif de markeersteen één positie omhoog. Neem ook de overwinningspunten die erbij staan. Vanaf nu zijn de kosten voor spades verlaagd.
Gebouw opwaarderen
Gebouw opwaarderen
Betaal de kosten van het gebouw dat je wilt opwaarderen: je moet steeds van een nederzetting naar een handelshuis opwaarderen. Als je een handelshuis hebt staan, kan je kiezen tussen een burcht (vanaf nu heb je de speciale actie van je volk) of naar een tempel (nu mag je een gunsttegel nemen, je krijgt ook de elementen die er op staan en ook de inkomsten/punten of voordelen die er op staan). Als je een tempel hebt gebouwd, kan je opwaarderen naar een heiligdom (nu mag je ook weer een gunsttegel kiezen en uitvoeren). Je zal nu zien dat je voor de volgende ronde andere inkomsten krijgt, plan hier dus goed naar. Waardeer je een gebouw aangrenzend aan het gebouw van een tegenstander(s) bouwt, mag deze krachten ontvangen. Dit is afhankelijk van welk gebouw je bouwt en welke gebouwen van je tegenstander(s) er staan. Waarom gebouwen opwaarderen belangrijk kan zijn, vertel ik je verderop in de review.
Priesters en elementen
Priesters en elementen
Plaats een priester op één van de beschikbare plaatsen op het elementenbord, verhoog je markeersteen het aantal vakken waar je priester op staat. Let op, de priester blijft hier heel het spel staan. Je kan er ook voor kiezen om maar één vak te verhogen door de priester onderaan te zetten. Je krijgt de priester dan direct terug. Komt je markeersteen voorbij een krachtsymbool dan ontvang je het aantal kracht dat er staat.
Krachtacties
Heb je genoeg kracht in schaal III verkregen om één van de acties op het speelbord te doen, bedek deze actie dan met een actiefiche en voer deze uit.
Speciale acties
Speciale acties
Elke speciale actie mag je maar één keer per ronde uitvoeren. Deze kan je terugvinden op je volkenbord, bonustegel of gunsttegel. Bedek de speciale actie met een actiefiche.
Passen
Passen
Wie past kan deze ronde geen actie meer uitvoeren. De eerste speler die past, wordt startspeler in de volgende ronde. Je kan een bonus ontvangen die op je bonustegel staat. Kies nu één van de beschikbare bonustegels en leg jouw bonustegel daarvoor in de plaats.
Elk gebouw dat een speler plaatst heeft een waarde. Nederzettingen hebben een waarde van één, handelshuizen en tempels hebben een waarde van twee en burchten en heiligdommen een waarde van drie. Waarom is dit belangrijk? Als de waarde van een speler zijn aangrenzende gebouwen een totale waarde van zeven heeft, bouwt hij een stad. De betreffende speler mag dan een stadstegel kiezen, de punten ervan ontvangen, alsook de grondstoffen die vermeld staan op de stadstegel.
Ook mag je steeds als vrije actie voor vijf kracht uit schaal III een priester nemen, voor drie kracht uit schaal III een werker nemen en voor één kracht uit schaal III een munt nemen. Een priester mag je converteren als werker, maar niet andersom. Ook mag je een werker als munt converteren en ook niet andersom. De krachten uit schaal III schuiven zoals steeds door naar schaal I.
In fase drie van de ronde, gaan we kijken naar de elementbonus op de rondetegel. In beurtvolgorde krijgen de spelers de bonus het aantal keer dat ze voldoen aan de elementenbonus. Staat er op de rondetegel bijvoorbeeld dat je per twee windelementen een werker krijgt en je staat op zes van het windelementenspoor, dan krijg je dus drie werkers. Spades die je niet gebruikt neem je niet meer naar de volgende ronde. Je mag ook, na spades te gebruiken, geen nederzetting meer bouwen. Verwijder alle actiefiches van de krachtactievelden, bonustegels, gunsttegels en speciale actietegel op je volkenbord. Leg één munt op elke overgebleven bonustegel. Draai nu de huidige rondetegel om en begin de volgende ronde met fase één. In de laatste ronde gaan we over naar de laatste puntenverdeling.
Elk gebouw dat een speler plaatst heeft een waarde. Nederzettingen hebben een waarde van één, handelshuizen en tempels hebben een waarde van twee en burchten en heiligdommen een waarde van drie. Waarom is dit belangrijk? Als de waarde van een speler zijn aangrenzende gebouwen een totale waarde van zeven heeft, bouwt hij een stad. De betreffende speler mag dan een stadstegel kiezen, de punten ervan ontvangen, alsook de grondstoffen die vermeld staan op de stadstegel.
Ook mag je steeds als vrije actie voor vijf kracht uit schaal III een priester nemen, voor drie kracht uit schaal III een werker nemen en voor één kracht uit schaal III een munt nemen. Een priester mag je converteren als werker, maar niet andersom. Ook mag je een werker als munt converteren en ook niet andersom. De krachten uit schaal III schuiven zoals steeds door naar schaal I.
In fase drie van de ronde, gaan we kijken naar de elementbonus op de rondetegel. In beurtvolgorde krijgen de spelers de bonus het aantal keer dat ze voldoen aan de elementenbonus. Staat er op de rondetegel bijvoorbeeld dat je per twee windelementen een werker krijgt en je staat op zes van het windelementenspoor, dan krijg je dus drie werkers. Spades die je niet gebruikt neem je niet meer naar de volgende ronde. Je mag ook, na spades te gebruiken, geen nederzetting meer bouwen. Verwijder alle actiefiches van de krachtactievelden, bonustegels, gunsttegels en speciale actietegel op je volkenbord. Leg één munt op elke overgebleven bonustegel. Draai nu de huidige rondetegel om en begin de volgende ronde met fase één. In de laatste ronde gaan we over naar de laatste puntenverdeling.
So many actions, so little time...
Als in de zesde ronde de laatste speler past, gaan we verder met de eindscore. De speler die de meeste gebouwen binnen zijn bereik (agglomeratie) heeft geplaatst krijgt achttien punten, de tweede krijgt twaalf punten en de eventuele derde krijgt zes punten. 'Binnen zijn bereik' wil zeggen dat er naar het scheepspoor gekeken wordt: je mag het aantal velden dat je op je scheepspoor behaald hebt overslaan om je bereik te vergroten. Dit is makkelijker om uit te leggen als je het bord voor je hebt liggen. Hebben spelers dezelfde agglomeratie, dan tel je de punten op en deel je door het aantal spelers met dezelfde agglomeratie. Bijvoorbeeld: speler één en speler twee hebben beide een agglomeratie met waarde vijftien, dan krijgen zij achttien plus twaalf gedeeld door twee. Vijftien punten dus.
Daarna gaan we per elementenspoor bekijken welke speler het hoogst staat (in het bovenste vak mag slechts één speler staan). Degene die het hoogste staat krijgt acht punten, de tweede krijgt vier punten en de eventuele derde krijgt twee punten. Ook delen ze de punten op dezelfde manier als dat de agglomeratie word gedeeld. Als laatste mag je overgebleven grondstoffen, werkers en priesters dus, converteren naar één munt per grondstof en krijg je per drie munten ook één punt.
Alleen op deze onbekende wereld, dat is ook maar eenzaam…
In 2021 heeft Feuerland Spiele aan de solospeler gedacht. De Automa Solo Box kwam tot leven. Met deze uitbreiding heeft Terra Mystica de mogelijkheid gekregen om het spel met twee spelers en één Automa te spelen. Maar nog belangrijker voor deze review: met deze uitbreiding is het mogelijk om solo tegen een Automa te spelen!
Er zijn enkele kleine wijzigingen die je doet tegenover het basisspel. Eerst kies je een moeilijkheidsniveau voor de Automa. Er zijn vijf moeilijkheidsgraden. Gebruik de dubbelzijdige Automa-scoretegels in plaats van die uit het basisspel. Leg de tegels op de daarvoor bestemde velden met de zijde die hoort bij de huidige ronde. De speler neemt het startspelerstuk, jij bent dus de startspeler. Kies een volk waar je dit spel mee wilt spelen. Kies één van de Automa-volkeren en leg de bijbehorende volkkaart op tafel. Er zijn twaalf verschillende Automa-volkkaarten. Kies voor de Automa een ander thuisterrein (kleur) dan jouw thuisterrein en geef de Automa de bijbehorende Automa-Terrein-prioriteitkaart. Geef de Automa alle gebouwen in haar kleur en leg twee Automa-nederzettingen terug in de doos. Geef ook alle priesters aan de Automa. Plaats de markeerstenen op het Elementenspoor zoals staat aangegeven op haar volkkaart. Voer ook eventuele voorbereiding uit zoals op de volkkaart beschreven staat. Plaats de markeersteen van de Automa op veld twintig van het scorespoor. Schud de vijf bonuskaarten die je eerder gepakt hebt en leg deze in een horizontale rij open voor je neer. Geef de Automa de meest linkse bonuskaart en kies daarna een bonuskaart voor jezelf. Neem de Automa keuzekaarten één tot en met vijf, dit is de beginstapel van de Automa. Schud de overgebleven Automa-keuzekaarten in een gedekte reservestapel op tafel neer. Pas je beginstapel aan de gekozen moeilijkheidsgraad aan, de aanpassing zie je in de spelregels. Schud de beginstapel en leg de kaarten in een gedekte stapel op tafel. Dit is de Automastapel. Draai de onderste twee kaarten een kwartslag. Nu plaats jij als speler je eerste nederzetting. Daarna draai je de bovenste kaart van de Automastapel. Links onderaan in de voorbereidingszone zie je twee letters. Combineer de twee letters van de Automa-keuzekaart met de corresponderende velden van het thuisterrein van de Automa op de startnederzettingskaart. Plaats ook het krachtblokje bij de juiste letter. Als je deze hele klus geklaard hebt, kan het spel beginnen. Zoals je al vermoedt neemt dit toch wel wat tijd in beslag, reken toch zeker een tiental minuten voor de opstelling van het spel. Vanaf nu voer je elk om beurt een actie uit tot je beiden gepast hebt.
Jij doet eerst je actie en daarna komt de Automa in actie. In de beurt van de Automa neem je één Automa-keuzekaart (pak in de eerste beurt van een ronde twee kaarten) en voer je de acties op de actiekaart uit van boven naar beneden of pas. Leg de kaarten zoals de foto hierboven, de linkse kaart is de actiekaart en de rechtse kaart is de hulpkaart. Dus om het makkelijk uit te leggen: op de linkse kaart staan de acties die je uitvoert (en eventuele punten) en de rechtse kaart gebruik je voor de selectiecriteria. De selectiecriteria bepalen waar en hoe de Automa de actie uitvoert.
De mogelijke acties zijn:
De mogelijke acties zijn:
Volkerenactie
Voer de acties op Automa’s volkerenkaart van boven naar beneden uit.
Krachtacties blokkeren
Krachtacties blokkeren
Blokkeer een krachtactie volgens de routeselectie.
Ontvang overwinningspunten
Ontvang overwinningspunten
Ontvang overwinningspunten volgens de gekozen moeilijkheidsgraad.
Vooruitgaan op een Elementenspoor
Vooruitgaan op een Elementenspoor
Plaats een priester en ga vooruit op het juiste elementenspoor of volg de gewenste selectiecriteria.
Opwaarderen
Opwaarderen
Waardeer een gebouw op door de gewenste selectiecriteria te volgen.
Neem een gunsttegel
Neem een gunsttegel
Neem een gunsttegel van +3 symbolen en ga het aantal velden in het juiste elementenspoor omhoog.
Transformeren en bouwen
Transformeren en bouwen
Transformeer een hexagon via de juiste selectiecriteria en bouw een nederzetting.
Passen
Passen
De Automa krijgt overwinningspunten gelijk aan het aantal punten rechtsonder de scoretegel van de huidige ronde. Neem de bonuskaart waar de pijl op het drie-stavensymbool op de hulpkaart staat en leg de bonuskaart van de vorige ronde op de plaats waar je de nieuwe bonuskaart genomen hebt. Verzamel alle Automa-keuzekaarten van de huidige ronde en neem de bovenste kaart van de reservestapel. Schud deze kaarten samen en draai de twee onderste kaarten een kwartslag. Als de Automa eerder dan jij past, krijgt de Automa het startspelerstuk. Als de speler past en een nieuwe bonuskaart kiest, leg dan de vorige bonuskaart op de plek waar je de nieuwe bonuskaart van gepakt hebt.
Dit lijkt toch wel een hele boterham, maar de acties van de Automa zijn echt heel duidelijk. Enkel de selectiecriteria toepassen duurt toch even voor je dit onder de knie hebt. De Automa vind ik zeer goed uitgewerkt, deze speelt alsof je tegen een echte tegenstander speelt. De acties van de Automa duren ook niet echt lang, waardoor je echt in je eigen spel kunt blijven. Dit is toch wel nodig voor een spel zoals Terra Mystica. De twaalf verschillende Automa-volkeren spelen ook echt allemaal totaal verschillend wat het ook echt heel fijn maakt. Enkel vind ik het wel spijtig dat je op een kaart speelt die eigenlijk te groot is voor twee spelers, je mist echt wel interactie die je toch wel nodig hebt in dit spel. Je wilt je tegenstander dichtbij, maar natuurlijk ook weer niet te dicht. Door het grote aantal keuzes van volkeren waar jij als speler mee speelt en de grote keuze aan Automa-volkeren, zal geen spel hetzelfde zijn. Net zoals in het basisspel en de uitbreidingen, zijn de spelregels van de Automa Solo Box zeer goed. Duidelijke tekst met veel voorbeelden. Aan de twee-spelervariant en uitbreidingen is ook gedacht. Maar over de uitbreiding ga ik nu nog niet uitweiden, als je al zo ver bent geraakt.
Krachtacties? Selectiecriteria? Gunsttegel?
Terra Mystica is toch wel zeker een best pittig spel te noemen. De designers noemen het een spel zonder geluk. Elke beslissing die een speler neemt, heeft wel zijn gevolg. Een gebouw opwaarderen geeft je inkomsten van het gebouw dat je geplaatst hebt, maar je vermindert de inkomsten van het gebouw dat je terug op je volkenbord plaats. Zoek je de Automa op of juist niet? Transformeer ik nu al of in de volgende beurt? Welke gunsttegel neem ik? Kortom, er is veel stof om over na te denken. Dit spel is dus niet voor iedereen weggelegd. Terra Mystica is een spel uit 2012 en mag zeker een klassieker genoemd worden. Het is zeker niet het mooiste spel, maar alle symbolen zijn zeer duidelijk. Alles wordt ook heel goed uitgelegd in de spelregels met voorbeelden. Krachtacties, bonustegels, stadstegels, ronde tegels en gunsttegels staan ook heel goed uitgelegd in het regelboek. Op de achterkant van het regelboek staan ook alle volken uitgelegd, wat bijzonder is aan het volk gedurende het spel en welke actie je mag gebruiken wanneer je de burcht van het volk bouwt. De kwaliteit van alle componenten is zeker degelijk te noemen, de gebouwen en werkers zijn van hout. De overige componenten zijn van stevig karton. Natuurlijk is dit niet goed genoeg voor alle spelers maar ik stoor mij er niet heel hard aan. De setup van Terra Mystica neemt toch wel wat tijd in beslag, maar je bent toch wel een klein uur aan het spelen. Dat compenseert dus toch wel, vind ik persoonlijk. Met veertien volkeren, twaalf Automa’s, vijf moeilijkheidsgraden en keuzekaarten kan je toch wel spreken over een heel hoge herspeelbaarheid. Geen spel is hetzelfde. Om er even op terug te komen, dit spel is niet voor iedereen weggelegd. Maar houd je van de complexere spellen of vind je Terra Mystica multiplayer een heel fijn spel, dan zou ik de Automa Solo Box toch zeker eens bekijken.
Review door Koen Janssens © voor De SoloSpelers ©
Pro
Pro
+ Hoge herspeelbaarheid
+ Duidelijke spelregels
+ Zeer degelijke Automa
Con
+ Duidelijke spelregels
+ Zeer degelijke Automa
Con
- Groot spelbord
- Setup
- Setup
Thema: 4/5
Art/Componenten: 8/10
Spelregels: 5/5
Setup/Speeltijd: 3/5
Geluk versus strategie: 5/5
Win-/Verliesconditie: 5/5
Herspeelbaarheid: 5/5
Spelplezier: 9/10
ALGEMENE SCORE: 8,8/10